Psixoloji xəstəlik nədir?
"Həyat şəraitində yorğunluq və stressin öhdəsindən gəlmək asan deyil. Bundan əlavə, insanın ilk növbədə yaşadığı maddi sıxıntılar depressiyaya səbəb ola bilər. Psixoloji xəstəliklər yarana bilər. Yaxşı, psixoloji xəstəliklərin təfərrüatlarını topladıq".
Psixoloji xəstəlik anormal düşüncələr, hisslər və davranışlarla xarakterizə olunan bir vəziyyətdir.
İnsanlar orqanizmlərində hiss etdikləri hər hansı fizioloji dəyişikliyə və ya xroniki xəstəliklərə, hətta bəzən adi soyuqdəyməyə görə ciddi narahatlıq keçirirlər. Bu kimi xəstəliklərin irəliləməməsi üçün tez addım atır, effektiv müalicənin həll yollarını axtarırlar. Çünki sağlamlıq insan fəaliyyəti üçün əsasdır və sağlam bədənlə həyat fəaliyyətini məhdudlaşdırmadan rahat yaşamaq mümkündür.
Psixoloji Xəstəlik, konseptuallaşdırmaq üçün ən sadə yanaşma, atipik, narahatedici, disfunksiyalı və bəzən hətta təhlükəli olan davranışları, düşüncələri və daxili təcrübələri pozğunluğun simptomları kimi etiketləməkdir. Əgər özünüzü hədsiz dərəcədə depressiya hiss edirsinizsə, fəaliyyətlərə marağınızı itirirsinizsə, yemək və ya yatmaqda çətinlik çəkirsinizsə, özünüzü tamamilə dəyərsiz hiss edirsinizsə və intihar etmək fikrindəsinizsə, emosiyalarınız atipik olacaq, normadan kənara çıxacaq və psixoloji vəziyyətin mövcudluğunu göstərə bilər.
Beynimiz də bədənimizin bir parçası olduğundan (ən əsas parçası, çünki beyin daxilində hər hansı kiçik dəyişiklik bütün davranışlarımıza anında təsir edir) onun sağlamlığını, şüuraltımızın narahatlıqlarını görməzdən gəlməməliyik. Psixoloji sağlamlıq həm nevroloji baxımdan (beyin analizi), həm də ruh sağlamlığı baxımından kompleks şəkildə dəyərləndirilməlidir.
Bəs niyə insanlar psixoloji sağlamlığını dəyərləndirmək istəmir? Bunun bir neçə səbəbi var, biz ən çox rastlaşdığımız məqamları qeyd edəcəyik:
Bəlkə də, bədənimizin əsas hissələri göz qabağındadır, kiçik dəyişikliklər gözlə görülə bilir deyə bədənimizə qarşı belə həssasıq? 5-10 saniyəlik stressin belə beynimizə olan təsirini, bu prosesin bədən funksiyalarımıza, hətta daxili orqanlarımıza olan zərərli müdaxiləsini görə bilsəydik, yenə psixoloji sağlamlığımıza laqeyd yanaşardıqmı?
İnsanlar problemləri qəbul etmək istəmir, xüsusilə də psixi problemləri. Düşünmək lazımdır ki, orqanlarımız necə yorulub xəstə düşə bilirsə, bizə yorğun iş günündən sonra necə istirahət lazımdırsa, ruhumuzun da bəzən çox uzun müddət istirahətə ehtiyacı ola bilər. Bu, insanın təməl tələbatıdır. Əgər mental sağlamlığımızı ələ ala bilmiriksə və ya ciddi həyat travmaları ilə üzləşmiş, təkbaşına aradan qaldıra bilməyəcəyimiz təsirlərlə şüuraltımızı doldurmuşuqsa, bunun həll yolu mütəxəssis yardımı ilə çox asandır. Unutmayın, probleminizin olmağı sizin problemli insan olmağınız mənasına gəlmir.
Psixoloqlar “dəli həkimi” deyil. Psixoloqlar yalnız problemi olan, stresli, aqressiv və s. psixoloji xəstəliklərdən əziyyət çəkən insanlar üçün çalışmır. Psixoloq həyat fəaliyyətinin sabit və müsbətyönlü inkişafı üçün hər sağlam insana da lazımdır. Daha ciddi narahatlıqlar yaşayan, patoloji psixi xəstəliklərdən əziyyət çəkən mütəxəssislərə isə psixiatrlar deyilir.
İnsanlar özünü tanımaqdan qorxur və ya problemlərin həll oluna biləcəyinə inanmaq istəmirlər. Ola bilər ki, psixoloji xəstəlikdən əziyyət çəkən insanlar uzun müddət (bəzən də ömrü boyu) psixoloqa heç müraciət etmədiyi üçün problemləri və onların mənfi təsirini aradan qaldırmağa müvəffəq olmur. Hətta bu, uşaqlıq dövründən qalan, yaş artdıqca travmatik təsiri daha da artıran problemlər ola bilər. İnsan canlılar arasında ən mükəmməl varlıqdır, doğrudur. Lakin insan hər şeyi bacarmaq məcburiyyətində deyil. Necə ki, hər həkim cərrahi əməliyyat edə bilməz, hər müəllim çoxşaxəli tədris həyata keçirə bilməz, hər insan da travmaları ilə təkbaşına mübarizə edə bilməz. Bu, təbii bir prosesdir.
Psixoloji xəstəliklərin əlamətləri sırasına daxildir:
- depressiv ruh halı
- yuxusuzluq problemi
- aqressivlik
- sosial həyatdan uzaqlaşma (sosial izolyasiya)
- intihar düşüncəsi
- iştahın azalması
- davranışda kəskin dəyişikliklər və s.
İnsanın düzgün həyat sürməsi üçün həm fiziki, həm də ruhən sağlam olması lazımdır. Psixi sağlamlıqla əlaqəli xəstəliklərə ruhi xəstəliklər deyilir. Psixoloji pozğunluqlar emosiyaların, düşüncələrin və davranışların dəyişməsi kimi baş verir. Onlar beyinlə əlaqəli psixi xəstəliklər qrupuna daxildirlər.
Psixoloji pozğunluqların əsas əlamətləri bunlardır
- hər an kədərlənmək
- qarışıqlıq, konsentrasiyada çətinlik
- Həddindən artıq qorxu, narahatlıq və günahkarlıq
- Sosial fəaliyyətlərdən uzaqlaşma
- Yorğunluq, enerji çatışmazlığı və yuxu problemləri
- Xəyallar, paranoya və halüsinasiyalar
- Gündəlik problemlərin və stresin öhdəsindən gələ bilməmək
- İnsanlarla ünsiyyətdə çətinlik
- Alkoqol və narkotik asılılığı
- Yemək pozğunluqları
- Həddindən artıq qəzəb, düşmənçilik və zorakılıq
- intihar düşüncəsi
Psixoloji xəstəlik adları bəzən cəmiyyət tərəfindən sui-istifadə olunur. İndi isə cəmiyyətdə tez-tez rast gəlinən psixoloji pozğunluqlar və psixoloji sindromlar haqqında məlumat verək.
Psixi sağlamlığınızı qoruyun
Psixoloji xəstəlikləri sağlamlığınızın ən əsas parçası kimi dəyərləndirin, əgər psixi cəhətdən sağlamlığınız təhdid altında olarsa, gələcəkdə xroniki xəstəliklərin meydana gəlməsi (çünki stress bədənin daxili orqanlarının normal fəaliyyətinə mane olur) də təəccüblü hal olmayacaqdır.
Psixoloji xəstəliklər və psixoloji olaraq keçirdiyiniz hər narahatlıq utanma səbəbi deyil, insan ruhunun qarşılaşa biləcəyi normal həyat situasiyalarıdır.
Sağlam olmaq istəyirsiniz? Şübhəsiz ki, bəli. Unutmayın, sağlam ruh sağlam bədənə gedən körpüdür.